Jeugdhulp

Wat zijn de aanbevelingen over verbetering samenwerking/afstemming onderwijszorg en jeugdhulp?

Het doen van aanbevelingen valt buiten het bestek van de landelijke evaluatie passend onderwijs. Dat neemt niet weg dat de landelijke evaluatie duidelijk maakt dat de samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp nog niet goed verloopt. De aansluiting is niet op orde en scholen, kinderen en ouders hebben daar last van. We signaleren zowel in de uitvoering als op beleids- en bestuurlijk niveau meerdere knelpunten die om een oplossing vragen. In een thema-artikel over onderwijs en jeugdhulp hebben we de belangrijkste vraagstukken voor de komende periode op een rij gezet. Verder weten we uit onderzoek dat de tevredenheid over de samenwerking samenhangt met succesfactoren zoals een gezamenlijke visie, onderling vertrouwen, duidelijke regie, goede borging in beleid en voldoende tijd en deskundigheid.

Wat zijn de adviezen/aanbevelingen om de budgetten onderwijs en jeugdhulp samen te voegen voor kinderen met een ondersteuningsbehoefte op beide gebieden?

Een vaak genoemd knelpunt door gemeenten en samenwerkingsverbanden is onduidelijkheid over financiering van extra ondersteuning en/of zorg (zie ook de landelijke inventarisatie aansluiting onderwijs en jeugdhulp uit 2018). Zo zijn er nog niet overal afspraken gemaakt over de hoogte van de financiële bijdrage van respectievelijk samenwerkingsverbanden, gemeenten en eventuele andere partijen als het gaat om verschillende typen ondersteuning en zorg op school. Uit onderzoek blijkt dat goede borging van financiële afspraken in beleid van gemeenten en samenwerkingsverbanden samenhangt met grotere tevredenheid over de aansluiting onderwijs en jeugdhulp. Gemeenten en samenwerkingsverbanden zijn volop aan het experimenteren met het integreren van budgetten, maar er is nog geen onderzoek naar welke manier het beste is. Wel zien we voorbeelden waarbij partijen samen in kaart brengen welke ondersteunings- en zorgbehoeften er op een school zijn, 1 of 2 vaste zorgaanbieders voor deze behoeften contracteren en hier een vast integraal budget aan koppelen.

Zouden de jeugdzorgregio’s en samenwerkingsverband regio’s op elkaar moeten worden afgestemd?

De verwachting bij de invoering van passend onderwijs was dat gemeenten steeds meer met elkaar zouden fuseren en uiteindelijk op hetzelfde schaalniveau zouden gaan functioneren als samenwerkingsverbanden. Deze verwachting is niet uitgekomen: in het geografische gebied van een samenwerkingsverband vallen meerdere gemeenten, soms oplopend tot grote aantallen. Dit leidt ertoe dat samenwerkingsverbanden soms veel tijd kwijt zijn om met al die gemeenten afspraken te maken. In de praktijk zien we dat samenwerkingsverbanden er voor kiezen om op regioniveau met meerdere gemeenten tegelijk het beleid af te stemmen (zie bijvoorbeeld de monitor samenwerkingsverbanden. Het is niet uit onderzoek gebleken of hierbij knelpunten zijn tussen eventuele verschillen in geografisch gebied van het samenwerkingsverband tegenover het gebied van een jeugdzorgregio (waarbinnen gemeenten samenwerken met betrekking tot jeugdzorg), en of hier behoefte is aan meer integratie. Het is aan gemeenten zelf om te bepalen aan welke jeugdzorgregio ze willen deelnemen.

Is het niet zo dat in de samenwerking jeugdhulp - passend onderwijs culturele verschillen een grote rol spelen?

Uit de evaluatie komt naar voren dat onderwijs en jeugdhulp nog grotendeels gescheiden circuits zijn. Veelgenoemde knelpunten die  samenwerking in de weg staan betreffen randvoorwaarden in termen van een heldere rolverdeling, kennis van elkaars werkwijze en voldoende tijd en gelegenheid om tot een gezamenlijke aanpak te komen. Daarbij is er sprake van cultuurverschillen, onder meer ten aanzien van de collectieve inrichting van het onderwijs versus de individuele benadering van jeugdhulp. Voor zover wij weten is er echter nog geen onderzoek beschikbaar dat uitwijst in hoeverre cultuurverschillen de totstandkoming van een gezamenlijke aanpak belemmeren.

Belangrijkste aanbeveling is om nu ‘maatregel 8’ eens wettelijk te regelen: een heldere basis voor samenwerking budgetten jeugdhulp en onderwijs!

Maatregel 8 betreft de ontwikkeling van arrangementen en samenwerking tussen speciaal onderwijs en zorgaanbieders voor kinderen die niet naar fulltime onderwijs kunnen groeien. Het ontschotten en bundelen van financieringsstromen voor jeugdhulp en onderwijs heeft een grotere reikwijdte en betreft ook kinderen in het reguliere onderwijs die gebaat zijn bij een integrale aanpak. De gescheiden geldstromen die voortvloeien uit de scheiding tussen de beide stelsel vormen inderdaad voor zowel gemeenten als onderwijs een belangrijk en veelgenoemd obstakel.

In hoeverre kan passend onderwijs los van de jeugdwet worden geëvalueerd? Is er sprake van een waterbed effect?

Beide stelselwijzigingen worden inderdaad afzonderlijk geëvalueerd. Er is (nog) geen onderzoeksprogramma dat de (totstandkoming van) de verbinding tussen onderwijs en jeugdhulp systematisch en meerjarig in beeld brengt. Dat is een gemis.